Kerk Marsum

De omgeving van Kerk Marsum

53.33953 6.874741 Kerk Marsum Een van de oudste Romaanse kerkjes in het noorden, gewijd aan de heilige Mauritius. De zadeldaktoren heeft een naar het schip gekeerde verdieping. Op de halfronde apsis liggen zogenaamde nonnen en monniken (halfronde dakpannen, hol en bol). In de zuidwand is een smalle hagioscoop te zien. Binnen is een vlak 18e eeuws balkenplafond en een koorhek van enkele eeuwen eerder. De bouw van de kerk zou begonnen zijn in de tweede helft van de 12e eeuw. (Sinds dendrochronologisch onderzoek de kap op begin 14e eeuw heeft gedateerd staat de ouderdom van de kerk ter discussie). /images/surroundings/38495_110x99_crop.jpg /images/surroundings/38495_347x140_crop.jpg church_30 1 /assets/img/gm_icon.png

53.274519 6.532091 Kerk Adorp Je komt een beetje in de barok terecht als je de 14e eeuwse kerk van Adorp binnenstapt. Het gevolg van een verbouwing in de 17e eeuw. De oorspronkelijke kerk, gebouwd in Artharpe, een wierdedorp, had een vrijstaande toren. De toren die tot de 18e eeuw dienst deed als uitkijkpost en veste voor de bewoners van Adorp en Harssens, is afgebroken in 1794 en vervangen door een dakruiter. Het interieur spreekt tot de verbeelding met preekstoel, avondmaalstafel en koorhek van vóór 1667. /images/churches/1652_347x140_crop.jpg church_1 0 /assets/img/gm_icon.png

53.322317 6.856012 Synagoge Appingedam Opvallend aan deze kleine rechthoekige synagoge, de oudste van de provincie Groningen, is de fronton boven de entree, met daarin een tekst van Ezechiël in het Hebreeuws. (Ezechiël 43:1-2). Onderaan de deurpilasters tekst בשנת - תקסא : ‘In het jaar — 561’ = 1801. In dat jaar werd de synagoge feestelijk ingewijd en tot aan 1942 was het de Sjoel van Appingedam. In de periode 1948 - 2012 heeft de Gereformeerde Kerk Vrijgemaakt er haar diensten gehouden. in 2010 kwam de synagoge in eigendom van de Stichting Oude Groninger Kerken. In 2014-2015 is de kleurstelling van het bijzondere interieur gereconstrueerd naar die van begin 1900, en de kerkzaal naar de situatie van vlak na WO II. /images/churches/10388_347x140_crop.jpg church_2 0 /assets/img/gm_icon_synagoge.png

53.175314 7.098488 Kerk Beerta Een laatgotische kerk, maar dan zonder frivool maaswerk in de ramen: geen veelpassen of visblazen. Voltooid in 1506 als een rechthoekige zaalkerk. Binnen is de kerk interessant met een renaissancepreekstoel, het orgel uit 1862 en de gebeeldhouwde grafstenen. De kerk was dankzij de hogere ligging, tijdens de Sint-Maartensvloed van 1668 toevluchtoord voor een klein aantal mensen. In 1783 blijkt de stenen overwelving op instorten te staan. Deze wordt vervangen door een houten tongewelf. Een vrijstaande toren completeert het geheel in 1806. /images/churches/1808_347x140_crop.jpg church_4 0 /assets/img/gm_icon.png

53.385275 6.536827 Kerk Breede Dit 14e eeuwse bakstenen kerkje is zonder fundering gebouwd. Het metselwerk loopt door tot een halve meter onder het maaiveld. Steunberen zijn aangebracht om verzakking tegen te gaan. De 16e eeuwse spitsboogramen zijn in de 19e eeuw voorzien van gietijzeren traceringen. In die zelfde tijd heeft de kerk ook een neoclassicistische uitstraling gekregen: veel stucwerk, een tongewelf en korinthische pilasters & zuilen. Opvallend aan de buitenkant zijn het dakruitertje en de blinde spitsboognissen. Binnen is een orgel, de preekstoel en herenbank, allen uit de 19e eeuw. /images/churches/6283_347x140_crop.jpg church_5 0 /assets/img/gm_icon.png

53.385133 6.510114 Kerk Den Andel De kerk ligt in een langgerekt streekdorp, ontstaan in de 13e eeuw op twee bij elkaar liggende dijken. In 1989 werd een sloopvergunning aangevraagd, en –gelukkig- geweigerd. Het interieur met spitse koepelgewelven zonder ribben heeft mooie, 13e eeuwse gewelfschilderingen. Wandpijlers ter ondersteuning van de gewelven, zijn in de 17e eeuw afgehakt om ruimte te maken voor banken: daardoor werden trekbalken noodzakelijk. De kerk is eind vorige eeuw gerestaureerd. Toen zijn ook de trekbalken verwijderd. /images/churches/4083_347x140_crop.jpg church_6 0 /assets/img/gm_icon.png

53.270284 6.427075 Kerk Den Ham Deze op een oeverwal gelegen kerk is gebouwd op de fundamenten van haar voorganger. De uiteindelijke vorm van dit met een driezijdig koor afgerond zaalkerkje ontstond bij de nieuwbouw (met oud materiaal) in 1729, zoals af te lezen is aan de blauw geglazuurde dakpannen. In 1911 werd het gebouw door blikseminslag beschadigd. De westmuur en dakruiter moesten vernieuwd worden. Het interieur is sober in blauw en wit met banken voor de boerenfamilies uit de 18e en 19e eeuw. En er zijn grafstenen, 25 in totaal. /images/churches/4132_347x140_crop.jpg church_7 0 /assets/img/gm_icon.png

53.228322 6.448802 Kerk Den Horn Het zaalkerkje met eclectische façade en neoklassieke elementen is in 1862 gebouwd als opvolger van een middeleeuwse kerk. In de loop der jaren heeft het dorp zich meer ten westen van de kerk ontwikkeld, waardoor deze nu min of meer los staat van het dorp. Tot 1981 werden diensten in het kerkje gehouden. In 2010 werd begonnen met de restauratie van de kerk, waarbij het houten tongewelf vervangen is door een gewelf van gipsplaten. Afgezien daarvan bevindt het interieur zich grotendeels in originele staat. Centraal staat de preekstoel met vijfkantige kuip. /images/churches/13_347x140_crop.jpg church_8 0 /assets/img/gm_icon.png

53.364846 6.460402 Kerk Eenrum De kerk is grotendeels van baksteen gebouwd in de 13e eeuw. Van de oorspronkelijke ingangen rest alleen de zuidelijke. Binnen contrasteren wit gestucte meloengewelven met het donkerbruine meubilair. Het interieur herbergt een bijzondere, middeleeuwse doopvont van basaltlava. Het meubilair in het schip is deftig, en kwam aan het begin van de negentiende eeuw tot stand als een samenhangend ensemble. Makers waren de bekende houtsnijder Matthijs Walles en zijn zoon Anthonie. In de 17e eeuw werd de lage, losstaande toren vervangen door een grotere toren. De ramen zijn in de 19e eeuw vergroot, maar in de jaren vijftig van de vorige eeuw weer teruggebracht naar de oorspronkelijke, laatromaanse, situatie. /images/churches/1139_347x140_crop.jpg church_9 0 /assets/img/gm_icon.png

53.339489 6.779193 Kerk Eenum Een van de oudste bakstenen kerken op de hoogste wierde in de Ommelanden: het kerkje werd in de late 12e eeuw gebouwd. Romaans qua origine maar deels geamputeerd in de 19e eeuw: de halfronde apsis werd door een vlakke muur vervangen. Binnen is er een preekstoel uit 1654. In de 16e eeuw werden de originele vensters vervangen door grotere spitsboogvensters. De toren verscheen pas in 1710. De toren staat uit het lood door afgraving van de wierde, maar wordt mede overeind gehouden door aan de kerk gekoppelde balken. /images/churches/1182_347x140_crop.jpg church_10 0 /assets/img/gm_icon.png

53.208838 6.647428 Kerk Engelbert In de 13e eeuw werd deze eenvoudige zaalkerk gebouwd. Er volgden veel her- en verbouwingen en restauraties. Bij de laatste restauratie van 2005 werd de eerder gesloopte sacramentsnis weer in de oostmuur aangebracht en voorzien van de gotische bekroning. Het kromme schip en de ingedeukte noordmuur geven de ouderdom van de kerk prijs, ondanks de modern ogende pleisterlaag. Bovenop de westgevel prijkt een inspringende dakruiter. Van binnen valt vooral de sacramentsnis op. De preekstoel uit de 18e eeuw komt van de kerk in Heveskes. /images/churches/1887_347x140_crop.jpg church_11 0 /assets/img/gm_icon.png

53.30636 6.465219 Kerk Feerwerd De kerk, genoemd naar Jacobus de Meerdere, is in de eerste helft van de 13e eeuw gebouwd. Door het pleisterwerk zijn de kloostermoppen niet meer zichtbaar. Ramen en pleisterwerk stammen uit de 19e eeuw. De kromgetrokken toren is in 1859 aan de kerk toegevoegd, het torenuurwerk in 1929. Het eenvoudige en stijlvolle interieur kreeg zijn uiteindelijke vorm in de 19e eeuw. De vloer is aangebracht tijdens de restauratie van 1992. Aan het wijken van noord- en zuidmuur is te zien dat de kerk overwelfd is geweest. Nu is het binnenste gedekt door een houten zoldering. Meubilair en zerken in de vloer zijn deels 17e eeuws. /images/churches/11004_347x140_crop.jpg church_12 0 /assets/img/gm_icon.png

53.27827 6.447579 Kerk Fransum Als enige kerk in de provincie Groningen heeft Fransum een gemetselde bakstenen preekstoel uit de middeleeuwen. Dit eenzaam gelegen kerkje is gebouwd voor de cisterciënzer monniken van Aduard. Aanvankelijk met een romaans schip met 3 traveeën. Een daarvan is later vervangen door een driezijdig gesloten koor. Westgevel en laatgotische koor zijn in de 16e eeuw gebouwd. De 17e eeuwse dakruiter heeft een achtkantige lantaarn. Bij de restauratie van 1949-1950 zijn de later ingebroken grote vensters van het schip vervangen door een drietal kleinere vensters. De wierde is nooit bebouwd; het was eigen terrein van de monniken. /images/churches/1229_347x140_crop.jpg church_13 0 /assets/img/gm_icon.png

53.24777 6.647423 Kerk Garmerwolde De van oorsprong laat-romaanse kruiskerk en de vrijstaande zadeldaktoren zijn aan het einde van de 13e eeuw gebouwd. Tijdens de Reductie van Groningen werd alles wat aan de rooms-katholieke eredienst herinnerde verwijderd, behalve de piscina. Het schip is in de 19e eeuw gesloopt; de contouren ervan zijn zichtbaar gemaakt als schelpenpad op het kerkhof. Het interieur met zijn 16-eeuwse gewelfschilderingen is de moeite van het bekijken zeker waard. De toren heeft sinds 2020 een spectaculair vormgegeven interieur met een opvallende trap als blikvanger, en biedt ruimte aan de permanente tentoonstelling Feest! /images/churches/379_347x140_crop.jpg church_14 0 /assets/img/gm_icon.png

53.304560 6.490707 Kerk Garnwerd Bovenop de wierde van het oude dorp 'Granawurth' ligt deze laatromaanse zaalkerk. De kerk toont aan de westkant een forse zadeldaktoren uit de 18e eeuw die een oudere toren vervangt. De oostkant wordt afgesloten door een vijfzijdig koor. Er is nog één origineel raam in de zuidmuur. Binnenin de kerk wordt een vroeg 18e eeuwse preekstoel omgeven door een eenvoudig doophek. De herenbank met rococoversieringen komt uit de late 18e eeuw. /images/churches/648_347x140_crop.jpg church_15 0 /assets/img/gm_icon.png

53.372347 6.814226 Kerk Godlinze De kerk begint als tufstenen gebouw omstreeks 1100. Enkele decennia later wordt de kerk naar het westen verlengd. De uitbreiding in baksteen volgt in de 13e eeuw. Het vijfzijdige koor komt in de 14e eeuw. Ook de toren heeft in etappes haar vorm gekregen. Gebouwd in 1200, verhoogd in 1554 en hersteld in onder andere 1714 en 1885. De spitsboogvensters komen uit de 16e eeuw. De kerk heeft prachtige schilderingen: op de meloengewelven afbeeldingen van dieren, Bijbelverhalen en heiligen met hun attributen: zoals Catharina met het rad, en Pancratius met zijn zwaard. /images/churches/5158_347x140_crop.jpg church_16 0 /assets/img/gm_icon.png

53.263428 6.308831 Doopsgezinde kerk Grijpskerk Omdat de predikanten van de doopsgezinde gemeente te Pieterzijl liever in Grijpskerk woonden, werd in 1890 een pastorie aan de Herestraat in Grijpskerk gebouwd. Hierna werd tevens besloten de kerk dan ook maar te verplaatsen naar Grijpskerk: dat was eenvoudiger voor predikant en kerkgangers. Zo gebeurde het dat in 1892 de kerk herbouwd werd in Grijpskerk, in de tuin van de pastorie. Het is daarmee het best verstopte kerkje in de provincie Groningen, deze eenvoudige zaalkerk, met in rode baksteen opgetrokken muren. De gevels zijn opvallend symmetrisch. /images/churches/3970_347x140_crop.jpg church_17 0 /assets/img/gm_icon.png

53.216407 6.562134 Akerk Groningen De muren van het koor van deze hoog oprijzende gotische kerk wijken naar buiten door de druk van de gewelven. De spitsboogvensters zijn eenvoudiger dan de grote ramen van het dwarsschip met visblaastracering. De lichtval door de grote ramen benadrukt de gotische structuur binnen. De kerk is vele malen zwaar beschadigd. Zo stortte in 1710 de toren voor de tweede keer in korte tijd in. In 1985 schreef Belcampo hierover een verhaal met de jonge Sebastian Bach in de hoofdrol. /images/churches/11372_347x140_crop.jpg church_18 0 /assets/img/gm_icon.png

53.213482 6.567444 Remonstrantse Kerk Groningen Een opvallende combinatie van eclectische bouwstijl met een modern trappenhuis aan de buitenzijde van het gebouw. De Japanse architect van de laatste verbouwing ontwierp ook de lichte en strakke kerkzaal. De kosterswoning, die in 1906 tegen de kerk aan werd gebouwd, kreeg bij de restauratie zijn oorspronkelijke interieur terug. In 1882 brachten de leden van de Remonstrantse gemeente Groningen een fors bedrag op voor de bouw van een nieuw kerkgebouw. Het gebouw kreeg een rijke aankleding en werd in de volksmond de 'Bontjassen-kerk' genoemd. Sinds de bouw werd het interieur driemaal drastisch aangepast. /images/churches/172_347x140_crop.jpg church_19 0 /assets/img/gm_icon.png

53.214701 6.565425 Synagoge Groningen Vooral het interieur laat het karakter van dit gebouw zien. Het ontwerp is deels ontleend aan de synagoge aan de Oranienburgerstrasse in Berlijn. Opvallend is het grote ronde glas-in-lood venster met zijn ‘Boom des Levens' symboliek. In 1943 wordt de synagoge als gebedshuis gesloten. In 1945 wordt de synagoge weer in gebruik genomen, maar het gebouw is in slechte staat en te groot voor de joodse gemeenschap. De sjoel wordt verkocht en fungeert als stomerij en kerkruimte voor het Apostolische Genootschap, tot in 1976 de Stichting Folkingestraat Synagoge wordt opgericht met als doel het behoud en restaureren van het gebouw. In 1979 wordt met een grootscheepse restauratie begonnen. In 1981 wordt de synagoge feestelijk her ingewijd. /images/churches/10552_347x140_crop.jpg church_20 0 /assets/img/gm_icon_synagoge.png

53.309003 6.965216 Kerk Heveskes Een kerk zonder dorp, dankzij een oprukkend industriegebied onder de rook van Delfzijl. Het oudste deel van de kerk dateert van ongeveer 1200. In 1584 verplichtte de Staatse bezetting de bevolking contributie te betalen. Sommige dorpen waaronder Heveskes, weigerden en werden in brand gestoken. De kerk werd tussen 1595 en 1604 korter en smaller gemaakt. Het is uiteindelijk een klein vlak gedekt zaalkerkje met een flinke toren dat uiteindelijk door de SOGK van de ondergang werd gered. De kerk werd gerestaureerd in 1999. /images/churches/4370_347x140_crop.jpg church_21 0 /assets/img/gm_icon.png

53.3878 6.35934 Kerk Hornhuizen Deze driezijdig gesloten 19e eeuwse zaalkerk vervangt haar middeleeuwse voorganger. De bovenkant van de 15e eeuwse toren is gesneuveld in 1815 en enkele jaren later van een nieuwe kap en vrolijk gekleurde spits voorzien. Binnen zien we een gedrukt houten tongewelf en enkele mooie grafstenen, o.a. een uit 1498 met koperen schild. Vooral in het verleden, maar ook nu nog is de koepelvormige lantaarntoren van de kerk een baken voor de scheepvaart op de Waddenzee. Kenmerkend zijn de gebruikte kleuren aan deze torenspits, fel geel en rood. /images/churches/4953_347x140_crop.jpg church_22 0 /assets/img/gm_icon.png

53.112583 6.78041 Kerk Kiel-Windeweer Een mooi, besloten gelegen gebouw, deze van oorsprong veenkoloniale kerk uit de 19e eeuw met achtkantige dakruiter. Het wapen van de stad is terug te vinden in de windvaan op de dakruiter. In 1754 dienden de 800 inwoners van het plaatsje Windeweer bij de gemeente Groningen een verzoek in tot een eigen kerk met predikant. Hun verzoek werd vrijwel direct ingewilligd en in 1755 gaf de stad Groningen opdracht om deze veenkoloniale kerk met pastorie te bouwen. Tijdens de bouw hield Hendrik Amshoff namens de stadbouwmeester toezicht op de bouw. In 2001 gaf de eerste exploitant van kerk en pastorie de naam De Amshoff aan het ensemble. /images/churches/6438_347x140_crop.jpg church_23 0 /assets/img/gm_icon.png

53.299809 6.525720 Kerk Klein Wetsinge Volgens de gevelsteen is dit mooi gelegen zaalkerkje van 1840. De vorm is neoklassiek en van een soberheid die past bij het landschap. De grote houten met zink bedekte dakruiter, die het geheel bekroont, heeft niet de eenvoud die de rode bakstenen basis kenmerkt. De klok in deze spits is afkomstig uit een kerk in Sauwerd en dateert van 1609. De preekstoel uit de oude kerk werd overgeplaatst naar de nieuwe kerk. De vroegmiddeleeuwse kerk op de wierde van Sauwerd is samen met de kerk van Groot Wetsinge afgebroken in 1840. De huidige kerk moest deze kerken vervangen. /images/churches/4424_347x140_crop.jpg church_24 0 /assets/img/gm_icon.png

53.386835 6.392198 Toren van de kerk Kloosterburen Alleen de zware zadeldaktoren uit 1685 is eigendom van de Stichting Oude Groninger Kerken. In de toren hangt een in 1501 door Geert van Wou gegoten klok, waarschijnlijk afkomstig uit de toren van de Der Aa-kerk te Groningen. Kloosterburen is sinds eeuwen een rooms katholieke enclave in het verder overwegend calvinistische Groningen. In 1175 werd het Praemonstratenzer klooster 'Oldenklooster' gesticht. De kloosterlingen legden nadruk op eenvoud, soberheid, isolement en hard werken. Na de reductie van 1594 werd het klooster grotendeels verwoest, alleen de kloosterkerk bleef tot 1811 in gebruik. /images/churches/5884_347x140_crop.jpg church_25 0 /assets/img/gm_icon.png

53.354968 6.848442 Kerk Krewerd Een compact laatromaans zaalkerkje waarin vooral de koepelgewelven met baksteenimitatie opvallen. De gotische toren is 15e eeuws. De kerk was oorspronkelijk gewijd aan Maria. De bouw van het kerkje hangt samen met de Steenhuizerborg die bij Krewerd stond. De bewoner van de borg, de rijke weduwe Tiadeke zou een belofte hebben gedaan toen haar zoon Menco ernstig ziek was. Ze beloofde dat als haar zoon zou herstellen zij een kerk zou bouwen. Na het herstel van haar zoon kwam ze haar belofte niet na, maar toen haar zoon later kinderloos was gestorven liet ze alsnog de kerk bouwen. /images/churches/299_347x140_crop.jpg church_26 0 /assets/img/gm_icon.png

53.148704 6.724083 Kerk Kropswolde Documenten hebben aangetoond dat hier in 1350 al een kerk stond. De huidige kerk is van 1778. Na de sloop van de vrijstaande middeleeuwse toren in 1888 is een nieuwe tegen de kerk aangebouwd. In de kerk is een fraaie preekstoel met empire-motieven uit de 18e eeuw, overgebracht uit de afgebroken kerk van Weiwerd. De naam Kropswolde zou afstammen van het landgoed van de geromaniseerde Fries Cruptorix. Via Crepeswolde wordt dit uiteindelijk Kropswolde (krop: verhoging in het landschap; wolde verwijst naar de wouden) /images/churches/5208_347x140_crop.jpg church_27 0 /assets/img/gm_icon.png

53.229853 6.490416 Kerk Leegkerk Het kerkhof met bovenaan de kerk is het hoogste deel aan de Leegeweg (lage weg). Het kerkgebouw is in aanleg laatromaans, met name het schip uit de 13e eeuw. Koor en zuidmuur zijn laatgotisch, de langgerekte dakruiter is 18e eeuws. Het interieur bevat een aantal bijzondere dingen: een Tien Gebodenbord, een fraaie preekstoel uit 1747, en zerken uit de 17e en 18e eeuw. Restanten van oorspronkelijke muurschilderingen, waaronder wijdingskruisen, een sacramentsnis in het koor, en een piscina in de zuidoostmuur herinneren aan de tijd dat hier nog de rooms-katholieke mis werd opgedragen. /images/churches/6074_347x140_crop.jpg church_28 0 /assets/img/gm_icon.png

53.1888156 6.403438 Kerk Lettelbert Dertiende eeuws kerkje gebouwd op een fundament van forse veldkeien. Het vijfzijdig afgesloten koor vervangt een eerdere rechte koorafsluiting. De inrichting is eenvoudig, de balkenzoldering heeft een bijzondere blauwgroene kleurstelling. Halverwege de 17e eeuw werd de kerk definitief in gebruik genomen voor de protestantse eredienst. Waarschijnlijk is toen het altaarblad van rode Bremer zandsteen als stoepsteen voor de deur van de kerk gelegd. Tijdens de restauratie van 1985 is het zandstenen altaarblad met nog drie zichtbare wijdingskruisjes teruggekeerd in het koor. /images/churches/5262_347x140_crop.jpg church_29 0 /assets/img/gm_icon.png

53.14516 6.252726 Kerk Marum De kerk is een van de oudste bakstenen bouwwerken in de provincie en heeft haar romaanse hoofdvorm bijna 800 jaar behouden. Twee forse steunberen zijn in de 18e eeuw aangebracht om verzakking van de muren te voorkomen. Binnen in de kerk bevindt zich een herenbank uit het eerste kwart van de achttiende eeuw en een preekstoel uit 1826. Het schip van de kerk is klein van formaat ten opzichte van het koor dat tegen het schip is aangebouwd. Halverwege de 16e eeuw werd de toren verhoogd met een klokkenzolder en werd de huidige kap op het schip aangebracht. De noordgevel is in zijn geheel opnieuw beklampt, waarschijnlijk in 1770. /images/churches/4459_347x140_crop.jpg church_31 0 /assets/img/gm_icon.png

53.222273 6.636416 Kerk Middelbert Van oorsprong laatromaanse kerk, met als oudste gedeelte het oostelijke travee. Het interieur is fraai ingericht met een preekstoel met trap en doophek uit 1743, en vier avondmaalsbanken met gesneden opzetstukken. De banken zijn okergeel geverfd met zwarte biezen. Uniek zijn de kepervormige kaarsnisjes met wijdingskruisen die in de muren zijn uitgespaard. Er liggen grafstenen in de kerk die dateren vanaf 1601. Het uiterlijk van de kerk is een aantal keren sterk gewijzigd: in 1683 kreeg de kerk een dakruiter, het huidige driezijdige koor kwam in de 2e helft van de 18e eeuw tot stand, evenals de spitsboogvensters in het koor. /images/churches/1282_347x140_crop.jpg church_32 0 /assets/img/gm_icon.png

53.18023 6.392413 Kerk Midwolde Interieur en inventaris zijn grotendeels vervaardigd in opdracht van de bewoners van de nabijgelegen borg Nienoord, de families van Ewsum en von Inn- und Knyphausen. Het pronkstuk is de marmeren graftombe door Rombout Verhulst in opdracht van Anna van Ewsum († 1714). Onder het praalgraf bevindt zich een grafkelder. Verder zien we een eikenhouten portaal, een herenbank uit ca. 1660 en een fraai gesneden preekstoel uit 1711, ontworpen door stadsbouwmeester Allert Meijer met houtsnijwerk van Jan de Rijk. Een gebrandschilderd glas herinnert aan 1907, het jaar waarin de familie Van Panhuys uit Midwolde verdronk in het Hoendiep. /images/churches/10644_347x140_crop.jpg church_33 0 /assets/img/gm_icon.png

53.162732 6.328402 Kerk Niebert Een mooi gelegen wit zaalkerkje op een verhoogd kerkhof dat eind 14e eeuw in opdracht van de abt van Aduard werd gebouwd. De dakruiter is jonger; 18e eeuws en vernieuwd in 1831. Het interieur met het groengeschilderde vlakke balkenplafond wordt bepaald door het werk van de Groninger beeldhouwer Caspar Struiwig. In de kerk vindt u naast een prachtig gesneden preekstoel veel fraai snijwerk op de herenbanken. De zware avondmaalstafel komt uit het Iwema Steenhuis. /images/churches/4987_347x140_crop.jpg church_34 0 /assets/img/gm_icon.png

53.290207 6.366671 Kerk Niehove Op de wierde van het dorp staat deze eenbeukige kerk met een driezijdig gesloten priesterkoor en romaanse rondboogvensters in de noordmuur. In de spitse dakruiter hangt een luidklok uit de 13e//14e eeuw. Deze klok behoort met de klokken van Uitwierde en Warfhuizen tot de oudste in Groningen. Tot het einde van de 19e eeuw, werd de kerk naast de kerkgangers uit de omgeving bezocht door ooievaars. Hier hechtte men zoveel waarde aan dat in 1668 een gebrandschilderd glas met daarop de kerk en het ooievaarsnest werd geplaatst. /images/churches/1334_347x140_crop.jpg church_35 0 /assets/img/gm_icon.png

53.188856 7.1617 Kerk Nieuw Beerta Het eerste kerkje dat werd gesticht in Nieuw Beerta was niet al te solide; na tien jaar was het, evenals de pastorie ernstig verzakt. Aan het einde van de 17de eeuw kon een nieuwe kerk worden gebouwd. In september 1696 werd deze – tweede – kerk ingewijd. Een eeuw later kwam er ook een toren bij. In 1831 bleken kerk en pastorie, opnieuw, sterk verzakt te zijn. Architect Van der Voort was de ontwerper van de nieuwe kerk, een eenvoudig zaalgebouw met driezijdige sluiting en halsvormige beëindiging van de voorgevel,dat in 1856 gereed kwam. /images/churches/10718_347x140_crop.jpg church_36 0 /assets/img/gm_icon.png

53.210042 6.942293 Kerk Nieuw Scheemda Na inpoldering van een deel van de Dollard ontstond in 1659 een nederzetting die werd aangeduid als Scheemderhamrik. Een nieuw gevormde hervormde gemeente splitste zich af van Scheemda. Nieuw Scheemda was geboren en begon meteen met de bouw van een kerk. Deze werd in 1661 afgebouwd en voorzien van een heus uurwerk; de wijzerplaat zit in de ‘dakkapel'. Het interieur met een balkenplafond is eenvoudig en harmonieus. De gehele inrichting, de trap incluis, stamt uit de bouwtijd. Naast de tegen de oostwand staande preekstoel hangt een zweepje om honden uit de kerk te verjagen. /images/churches/5370_347x140_crop.jpg church_37 0 /assets/img/gm_icon.png

53.26622 6.3416 Kerk Niezijl Een eenvoudig 17e eeuws zaalkerkje met grote rondboogvensters en een kleine dakruiter. Zowel de noordwand als de westwand bevatten een ingang onder een korfboog. Het interieur is opmerkelijk gaaf. De preekstoel is ontleend aan de voorbeeldenboeken van Vredeman de Vries met gecanneleerde halfzuiltjes op de hoeken. Daar tegenover staat een herenbank met identieke hoekzuiltjes. Het orgel staat tegen de oostmuur. Het plafond laat zien dat het niet oorspronkelijk voor deze kerk was bedoeld. Ten behoeve van de pedaaltoren (orgel) werd het vlakke balkenplafond ter plekke verhoogd tot een tongewelf. /images/churches/10128_347x140_crop.jpg church_38 0 /assets/img/gm_icon.png

53.169895 6.256955 Kerk Noordwijk Pleisterlagen uit de 19e eeuw bedekken de laatmiddeleeuwse kloostermoppen en in de noordwand van het koor zit een dichtgemetselde priesteringang. Binnen in de kerk is een preekstoel van omstreeks 1600, samen met het doophek afkomstig uit Leek en in 1752 naar Noordwijk verhuisd. In de dakruiter hangt een klok uit 1712 waarop de naam van Carel Ferdinand, Graaf von Inn- und Kniphausen. Begin 20e eeuw werd het doophek overbodig bevonden en gedegradeerd tot stalhek ergens in het dorp. Enkele jaren later kwam het hek terug en de dooptuin werd in de oude glorie hersteld. /images/churches/5938_347x140_crop.jpg church_39 0 /assets/img/gm_icon.png

53.1512654 6.3005177 Kerk Nuis In dit laatromaanse kerkje is de preekstoel versierd met symbolen van de vier jaargetijden. Opvallend zijn de 12 ruitvormige rouwborden. Deze rouwborden komen oorspronkelijk uit Friesland. Ze zijn een herinnering aan enkele leden van de Friese grietmanfamilies Fockens en Van Teyens. Eind 18e eeuw moesten op last van de Bataafse regering alle adellijke symbolen uit openbare gebouwen verwijderd worden. De rouwborden die tot dan toe in de kerk van Beetsterzwaag hadden gehangen werden opgeborgen in de Coendersborg. Twee eeuwen later waren de borden eigendom van de kerkvoogdij van Nuis. /images/churches/5040_347x140_crop.jpg church_40 0 /assets/img/gm_icon.png

53.333662 6.513557 Kerk Obergum De kerk ligt op de wierde, omsloten door een kerkhof met beukenhaag. Gebouwd in de 13e eeuw, naar het oosten verlengd in de 15e eeuw. Het is een eenvoudige kerk, eenbeukig, met een driezijdig gesloten gotisch koor. In de met zadeldak gedekte14e eeuwse, aanvankelijk vrijstaande toren zitten restanten van een koepelgewelf en een uurwerk uit de 17e eeuw. In de noordoostelijke gevel van het koor is van baksteen een roedemaat gemetseld. Een roede heeft een lengte van ca. 130 cm. Op deze manier had het gehele dorp de juist maat voorhanden. /images/churches/2280_347x140_crop.jpg church_41 0 /assets/img/gm_icon.png

53.304037 6.393691 Kerk Oldehove Dit 13e eeuwse zaalkerkje is genoemd naar de bekende 'apostel der Groningers', de heilige Liudger. In 1664 is de kerk grondig verbouwd waarbij gebruik is gemaakt van de kloosterstenen van het in 1580 verwoeste klooster Sint-Bernardus te Aduard. Het rijke interieur van de Ludgeruskerk wordt zichtbaar nadat 'Dit is de poorte des hemels' is betreden: de zuidelijke toreningang. Sporen van de families Ewsum, De Mepsche en Ripperda zijn zichtbaar in de 17e eeuwse herenbanken met wapenschilden in houtsnijwerk. Nog meer rijkdom is te vinden in een van de twee grafkelders. Het betreft de fraai bewerkte tombe voor de Weense gravin Margaretha von Cobentzel. /images/churches/6544_347x140_crop.jpg church_42 0 /assets/img/gm_icon.png

53.4041 6.748885 Kerk Oosternieland Ondanks de zegen van de bisschop van Myra heeft het 13e eeuwse kerkje nogal te lijden gehad onder de weersomstandigheden. Het muurwerk, zeker de westgevel heeft veel te verduren gehad, in 1843 is deze vernieuwd. Binnen zijn de vier stenen meloenvormige koepelgewelven bewaard gebleven. De gewelven hebben beschilderde (13 eeuwse en 15e eeuwse) ronde ribben die samen komen in sluitringen. De dakruiter uit de 19e eeuw is bij de laatste restauratie teruggebracht naar de oorspronkelijke vorm. Bij de restauratie van 1985-87 heeft men zoveel mogelijk de oorspronkelijke toestand willen herstellen en is de 'genius loci' bewaard gebleven. /images/churches/5997_347x140_crop.jpg church_43 0 /assets/img/gm_icon.png

53.33969 6.812086 Kerk Oosterwijtwerd De Mariakerk is een van de oudste romaanse kerken in Groningen. Volgens dendrochronologisch onderzoek van de eikenhouten kap dateert de kerk rond 1237. Kloostermoppen en restanten van een Noormannenpoortje zijn getuigen van deze ouderdom. De familie Ripperda heeft haar sporen achtergelaten: een windwijzer met het familiewapen, in de koorruimte gedenkborden, en onder het koor de grafkelder van de familie. Deze parochiekerk is een tijdlang kloosterbezit geweest: in de 15e eeuw van het Johannieter klooster te Oosterwijtwerd, en van 1476 tot 1609 van het klooster te Oosterwierum. /images/churches/5424_347x140_crop.jpg church_44 0 /assets/img/gm_icon.png

53.280373 6.497813 Kerk Oostum Het rechtgesloten kerkje stamt grotendeels uit de 13e eeuw. Ongeveer een eeuw jonger zijn de smalle westtravee en de dwarsstaande toren. Het zadeldak van de toren komt uit de 16e eeuw. De bijzondere luidklok gegoten door Henrik Kokenbacker Is aangekocht voor 100 carolie guldens van de kerk van Feerwerd. De klok is rijk versierd met afbeeldingen van de 7 apostelen, Jezus aan het kruis en verschillende bijbeltaferelen. Door het gebruik van verschillend gekleurde dakpannen (monniken en nonnen) zijn patronen zichtbaar: een Grieks kruis, een Christusmonogram? /images/churches/1960_347x140_crop.jpg church_45 0 /assets/img/gm_icon.png

53.31406 6.873162 Kerk Opwierde Op een bijna door Appingedam ingesloten wierde ligt de vermoedelijk 13e eeuwse kerk van Opwierde. Een opmerkelijk gebouw, met gevels die zijn verdeeld in twee zones en nissen versierd met vlechtwerk. Het interieur was oorspronkelijk afgedekt met gewelven. Later is er een blauwe balkenzoldering voor in de plaats gekomen. Uniek in het interieur is de zandstenen sacramentsnis. Gespaard gebleven tijdens de 'beeldenstorm' in de 16e eeuw. Tot 1888 stond op het kerkhof een houten open klokkenstoel. In 1910 werd de dakruiter op het dak geplaatst. Hierin hangt een klok die in 1489 gegoten is en vervolgens in 1903 hergegoten. /images/churches/5095_347x140_crop.jpg church_46 0 /assets/img/gm_icon.png

53.138121 7.140229 Kerk Oudeschans De voormalige garnizoenskerk van Oudeschans is gebouwd in 1626 en deed aanvankelijk dienst voor de alhier gelegerde militairen. Het is een uiterst sober zaalkerkje net als in de beide andere grensvestingen, Nieuweschans en Bourtange. In 1772 zijn kerk en pastorie met elkaar verbonden. Kerk en pastorie vormen zo een geheel; en dat is vrij uitzonderlijk. Omdat het een kerk betreft in een voor die tijd belangrijke vestingplaats, bekostigde koning Willem I een tijdlang de herstelwerkzaamheden. De zuidgevel werd herbouwd met Friese klinkers en de dakruiter werd gerestaureerd. Een geschilderd memoriebord in de kerk herinnert hier aan. /images/churches/2406_347x140_crop.jpg church_47 0 /assets/img/gm_icon.png

53.282086 6.78556 Kerk Overschild Al in het jaar 1000 wordt Overschild genoemd in een document waarin Sibraht in Extra Saldmeda zich verplicht 30 munten te betalen aan de abdij te Werden aan de Roer. De dorpskerk is beduidend jonger, zij is in 1880 in een sobere Waterstaatsstijl gebouwd, maar is overigens geen Waterstaatskerk. De kerk wordt van algemeen cultuur- en architectuurhistorische waarde geacht omdat het een gaaf voorbeeld is van een hervormde zaalkerk uit het einde van de negentiende eeuw in de provincie Groningen. Ook de vormgeving in Waterstaatsstijl en het gaaf gebleven 19e eeuwse interieur is waardevol. /images/churches/4008_347x140_crop.jpg church_48 0 /assets/img/gm_icon.png

53.399635 6.4508 Kerk Pieterburen Net als in de Martinikerk Groningen, is het koor van deze 15e eeuwse gotische kerk hoger dan het schip. Rond 1600 is het noordelijke dwarsschip aan het gebouw toegevoegd. De oorspronkelijk vrijstaande toren is in 1805 vervangen door een aan de kerk vastgebouwde toren. Deze toren was solide genoeg om ook als dorpsgevangenis gebruikt te worden. De kerk van Pieterburen heeft een zeer fraai interieur, met opvallend rijk versierde triomfboog door Anthonie Walles, dankzij de bewoners van borg Dijksterhuis. Deze borg, gesloopt in 1903, stond aan de noordkant van het dorp. /images/churches/10769_347x140_crop.jpg church_49 0 /assets/img/gm_icon.png

53.381448 6.484642 Kerk Saaxumhuizen Door verschillende verbouwingen en herstelling heeft de kerk van Saaxumhuizen haar middeleeuwse karakter verloren. De kerk heeft tegenwoordig voornamelijk 19e eeuwse kenmerken. De huidige toren is in de plaats gekomen van een vrijstaande, lage stompe toren. De prachtige herenbanken zijn te danken aan collator Jonker Geurt Goosen Alberda. Deze had de bekende houtsnijwerker Anthonie Wallis de opdracht gegeven om de herenbanken te voorzien van een prachtige bekroning. Deze bekroning werd vele jaren later gestolen. /images/churches/5489_347x140_crop.jpg church_50 0 /assets/img/gm_icon.png

53.16542 6.792723 Kerk Sappemeer In 1653 kreeg stadsbouwmeester Coenraed Roelfs de opdracht tot het bouwen van een kerk in Sappemeer. Het werd een achtkantige kerk met een koperen koepeldak. In 1791 werd het vervallen koepeldak vervangen door een zadeldak in de vorm van een Grieks kruis. Toen twee eeuwen later ook dit dak dreigde in te storten heeft men weer een koperen koepeldak op de kerk laten plaatsen. Tijdens deze restauratie moest men rekening houden met het imposante orgel dat in 1875 in de kerk was geplaatst, toen nog in het bezit van een hoog opgetrokken kruisdak. /images/churches/4197_347x140_crop.jpg church_51 0 /assets/img/gm_icon.png

53.17784 6.9714 Kerk Scheemda Toen in 1509 de Dollard weer eens overstroomde besloten de bewoners het gehele dorp anderhalve kilometer naar het noorden te verplaatsen. De kruiskerk werd afgebroken en weer opgebouwd als zaalkerk. In 1570 werd de oude vrijstaande toren vervangen door een nieuwe. Bij noodweer konden de mensen uit Scheemda daar een veilig onderkomen vinden. In de noordwand is een dichtgemaakte ingang te herkennen. Daarnaast bevindt zich een traptoren, die toegang verschaft tot de gewelven. Boven de ingang werd in 1888 een venster aangebracht, met daarin het beeld van een Bijbel lezende vrouw. /images/churches/212_347x140_crop.jpg church_52 0 /assets/img/gm_icon.png

53.323209 6.861584 Kerk Solwerd De eerste kerk van Solwerd werd al in 1536 gesloopt na een hevige brand en het is onbekend hoe lang deze heeft gestaan. Na twee eeuwen werd er een nieuwe kerk gebouwd op kosten van jonker Adriaan Gerlacius. Tijdens het beleg van Delfzijl (1814) raakte de kerk zwaar beschadigd, maar de heer Gerlacius bleef stug geld in het kerkje stoppen en het neoklassieke kerkje met forse steunberen op de hoeken staat nog fier overeind in het Groninger Landschap. Naast de kerk staat een houten, qua vorm afwijkende, klokkenstoel. /images/churches/2017_347x140_crop.jpg church_53 0 /assets/img/gm_icon.png

53.3612 6.5986 Kerk Stitswerd Dit oorspronkelijk 13e eeuwse okergeelkleurig kerkje staat op de rand van een wierde. Gedekt met een schilddak met bovenop een dakruiter met ingesnoerde spits. Binnen vinden we een paar bijzondere dingen: een piscina in een ‘kielboognis', een zeldzame houten lessenaar en een preekstoel uit begin 17e eeuw. De kerk is gewijd aan St.Georgios ofwel St.Joris. Deze heilige uit de 4e eeuw is in Groningen bekend als Sint Joris van de legende van de Draak. In deze legende wordt verteld hoe Joris een draak doodde die mensenoffers verslond. /images/churches/2092_347x140_crop.jpg church_54 0 /assets/img/gm_icon.png

53.2679183 6.6476223 Kerk Thesinge Mooi gelegen en intrigerend is dit overblijfsel van wat ooit een dubbelklooster ter ere van de Heilige Felicitas was. Wat rest is een zaalkerkje met halfronde koorafsluiting. Vanaf de stichting in de 13e eeuw werd de kerk gebruikt door de broeders en zusters van het benedictijnenklooster Germania. Toen er in 1581 hevig gevochten werd met de Spaanse troepen verstopte de priores het waardevolle kloosterzegel in een molshoop. De molshoop bleek dieper te zijn dan verwacht, want het zegel is voor altijd verdwenen. Een wasafdruk van het zegel is gefotografeerd en in de kerk te zien. /images/churches/712_347x140_crop.jpg church_55 0 /assets/img/gm_icon.png

53.356917 6.534634 Kerk Tinallinge Bij de ingebruikname lang geleden was een vertegenwoordiger van de de bisschop van Münster aanwezig. Als teken van wijding zijn wijdingskruizen aangebracht. Omstreeks het jaar 1965 zijn ze bij een schoonmaakbeurt aan het licht gekomen. Recentelijk zijn in het koor ook andere eeuwenoude muurschilderingen ontdekt. Eeuwenlang was er in de kerk geen interieur aanwezig. Geen meubilair en ook geen kachel. Tijdens de dienst stonden de mensen. De lege ruimte had wel een andere functie. In tijden van rampspoed, zoals overstromingen, was het een vluchtplaats voor mens en dier. /images/churches/6141_347x140_crop.jpg church_56 0 /assets/img/gm_icon.png

53.172245 6.36122 Kerk Tolbert Veel in deze kerk herinnert aan de bewoners van Auwemahuis en Harkema. De 17e eeuwse herenbanken bijvoorbeeld, en de verschillende zerken in het schip en koor. Op de luidklok staan de wapens van Carell van Inhuisen- en Kniphuisen (heer tot Nienorth, Vredewolt en Uplewardt) en van Ivo Auwema van Auwemahuis. In 1815 was de school in Tolbert zo bouwvallig geworden, dat er een alternatief gevonden moest worden. Tot 1862 kregen de kinderen les in het koorgedeelte van de kerk. Om iets van een afgesloten ruimte te creëren werd in de triomfboog een schot geplaatst. /images/churches/5535_347x140_crop.jpg church_57 0 /assets/img/gm_icon.png

53.407586 6.67339 Kerk Uithuizen De kerk wordt vaak Jacobikerk genoemd, naar apostel Jacobus de Meerdere. Vermeldingen in de oudste geschriften wijzen echter op een patrocinium van Dionysius. De kleine luidklok wordt 's winters op andere tijdstippen geluid als in de zomer. Het is een oude traditie die te maken heeft met de tijden van het landwerk in vroeger eeuwen. De ochtendklok gaf het tijdstip van het ontbijt aan. Het middag - of avondluiden betekende eveneens etenstijd en het einde van de werkdag. 's Winters en 's zomers was dat, net als tegenwoordig, verschillend. /images/churches/2339_347x140_crop.jpg church_58 0 /assets/img/gm_icon.png

53.4025 6.611599 Kerk Usquert Neogotiek op het eerste gezicht. Dit komt vooral door de fors uitgevallen toren, de blokvormige bepleistering en de afwerking van de spitsboogramen. De oorsprong van dit zaalkerkje ligt in de middeleeuwen. Binnen zijn de oude gewelven vervangen door houten, gestucte tongewelven. Op de oostwand zijn restanten muurschilderingen uit de late middeleeuwen zichtbaar. Maria en Petrus zijn te herkennen in een fragment uit het Laatste Oordeel. Een modern kunstwerk aan de noordkant van de kerk vertelt het verhaal van missionaris Liudger en de blinde bard die hij bekeerde tot het christendom. /images/churches/4245_347x140_crop.jpg church_60 0 /assets/img/gm_icon.png

53.36008 6.291414 Kerk Vierhuizen Deze tufstenen kerk is vele malen aangepast, verbouwd en meerdere keren van de ondergang gered. Nu is het een rechtgesloten zaalkerkje met vergrote rondboogvensters en een inpandige toren met bovenop een naaldspits en leeuw als windvaan. Vroeger stond er een vrijstaande toren die als richtlijn werd gebruikt bij de vaststelling van de grens tussen Groningen en Friesland. In 1839 is deze toren afgebroken en verangen door de huidige, inpandige toren. In 1869 werd de kerk bepleisterd en de bouwgeschiedenis bedekt. In 2007 is de kerk opnieuw grondig gerestaureerd en weer in gebruik genomen. /images/churches/10831_347x140_crop.jpg church_61 0 /assets/img/gm_icon.png

53.2661 6.250171 Kerk Visvliet De vis is volop aanwezig in deze kerk: op een van de windvanen, op de preekstoel en op de lessenaar. Het christelijke symbool is ook het symbool van het voormalig vissersdorp. In de zuidwand van het koor is een steen gemetseld waarop onder andere de hoge roggeprijs in 1557 wordt vermeld. De heilige Gangulfus, een Bourgondische edelman uit de 8e eeuw die in de Friese gebieden het woord Gods zou hebben verkondigd, waakt over deze kerk. Een gedenksteen in de westgevel vermeldt dat de kerk in 1427 is gebouwd. /images/churches/2448_347x140_crop.jpg church_62 0 /assets/img/gm_icon.png

53.359 6.415581 Kerk Wehe-den Hoorn De geschiedenis van deze voormalige kerk is verbonden met de familie Tjarda van Starkenborgh. Een van de telgen gaf in 1656 opdracht voor de verhoging van de toren en reparatie van de kerk. In ‘t Marnehoes hangt nu een wapen van deze familie, gesneden door Casper Struiwig. Onder het koor bevindt zich een grafkelder van de familie. ‘Trompe-l'oeil' voorstellingen van Matthijs Röling & Wout Muller sieren het houten tongewelf van de kerk: een koe, stier en een schildpad tussen palmbomen. De kerk is ouder dan de buitenkant doet vermoeden; de eerste inscriptie is van 1553 en vind je in een balk. /images/churches/445_347x140_crop.jpg church_63 0 /assets/img/gm_icon.png

53.343597 6.711372 Kerk Westeremden, Andreaskerk De huidige kerk is het overblijfsel van een oorspronkelijk laatromaanse kruiskerk. Sporen van de zuidelijke dwarsarm zijn nog te vinden in de buitengevel. In de noordwand zijn dichtgemetselde lijsten van romaanse vensters. Het interieur bezit fraaie muur en gewelfschilderingen uit de 13e en 15e eeuw: de zondeval, Johannes de Doper en de H. Laurentius. /images/churches/2134_347x140_crop.jpg church_64 0 /assets/img/gm_icon.png

53.345359 6.710121 Kerk Westeremden, gereformeerde De architect Albert Wiersema uit Bedum ontwierp in 1934 deze sobere zaalkerk in een variant van de Amsterdamse School. Ook het goed bewaard gebleven interieur laat de Amsterdamse School invloed zien met consequent doorgevoerde, eenvoudige geometrische versieringen. In 2016 zijn de oorspronkelijke kleuren teruggebracht. Aan de buitenkant: bruinrood, groen, okergeel en zwart. Binnenin de kerk: bruinrood, turquoise, donkerbruin, zachtgeel en zwart. Ook zijn de vloer- en traplopers terug in het interieur. /images/churches/6408_347x140_crop.jpg church_65 0 /assets/img/gm_icon.png

53.400911 6.476348 Kerk Westernieland Een rechtgesloten zaalkerk met een fraai interieur. De kerk heeft een blauwe balkenzoldering; de balken dateren uit verschillende perioden. Tegen de koorsluiting staat een 17e eeuwse kansel met het wapen van collator Schotto Tamminga van Bellingeweer. Naast de preekstoel een eveneens 17e eeuwse herenbank en een aantal zerken uit de 17e en 18e eeuw. Het dorp is na de kerstvloed van 1717 meer oostwaarts herbouwd zodat de kerk nu helemaal aan de westkant staat. /images/churches/4536_347x140_crop.jpg church_66 0 /assets/img/gm_icon.png

53.334049 6.644699 Kerk Westerwijtwerd Westerwijtwerd wordt in een kloosterlijst uit begin 10e eeuw genoemd als "Widuvurd''. De naam verbastert later in Wietwerd en uiteindelijk Westerwijtwerd. De voorname familie van Ewsum bouwde hier een kerk gewijd aan Maria. Rond de kerk kwamen mensen wonen en dat het dorp bestaat is volledig aan het geloof te danken. In het sfeervolle interieur van de kerk zijn verschillende muurschilderingen te bewonderen. Op de noordwand staan twee kampvechters afgebeeld. Het kleine plukje haar van beide strijders wijst op een adellijke herkomst. Hoe korter het haar rondom de pluk, hoe hoger de afkomst . /images/churches/5616_347x140_crop.jpg church_67 0 /assets/img/gm_icon.png

53.401699 6.425725 Kerkhof Wierhuizen Op de plek waar eens de kerk stond, bevindt zich alleen nog de begraafplaats, het hek en baarhuisje. Het geheel is erkend als zelfstandig rijksmonument. In 2009 is in het kader van het project ‘Op hoogte gedacht', een kunstwerk van Meschac Gaba geplaatst. Tijdens de Kerstvloed van 1717 kwamen veel mensen om het leven door verdrinking. In het register van weggespoelde en beschaadigde Huusen, Verdronkene Menschen etc. wordt bij Wierhuizen vermeld dat 17 huizen verwoest zijn, 40 mensen en tientallen dieren verdronken. Eén van de inwoners van Wierhuizen, Albert, overleeft de ramp op wonderbaarlijke wijze. /images/churches/10459_347x140_crop.jpg church_68 0 /assets/img/gm_icon.png

53.323615 6.786048 Kerk Wirdum Ondanks de vergrote romaanse vensters in de zuid en oostwand is de romaanse bouwwijze nog duidelijk te herkennen. In de noordmuur, en dat is vrij bijzonder, is een ‘knielnis' te vinden. In de nis zit een hagioscoop. Binnen vinden we enkele muurschilderingen, onder andere een tronende Christus en (waarschijnlijk)een St. Barbara. Vermoedelijk gemaakt omstreeks 1400. Rond de kerk zijn in 1984 Romeinse resten gevonden, o.a. bronzen beeldjes van Minerva en Mercurius. /images/churches/4596_347x140_crop.jpg church_69 0 /assets/img/gm_icon.png

53.287032 6.747887 Kerk Wittewierum In 1211 schonken de inwoners van Wierum hun dorpskerk aan kloostergemeenschap Romerswerf. De nog bestaande kroniek van Klooster Bloemhof vertelt uitvoerig over deze gebeurtenis en over de stichting van het klooster 2 jaar later. Het witte habijt van de praemonstratenzer monniken veroorzaakte de naamsverandering van het dorp in Wittewierum. Ook de bouw van de abdijkerk in 1238 staat uitvoerig beschreven in de kroniek. De laatromaanse kruisbasiliek van kloostermoppen is de oudst beschreven bakstenen kerk van Nederland. /images/churches/4658_347x140_crop.jpg church_70 0 /assets/img/gm_icon.png

53.270624 6.730338 Kerk Woltersum Het interieur van deze kerk ademt de sfeer van de 19e eeuw met enkele onderdelen uit vroeger tijden. Het opmerkelijkste interieurstuk is de kansel uit 1530 waarvan enkele panelen van de laatgotische kuip zijn beschilderd. Te zien is de geseling van Christus, Christus voor Pilatus en de Kruisiging. Tot 1765 stond hier een grote middeleeuwse kerk. In de westgevel zit nog de oude sluitsteen van het voormalige westportaal met het jaartal 1765. Curieus aan deze kerk is dat hij ten opzichte van de middeleeuwse kerk een halve slag gedraaid is. /images/churches/4717_347x140_crop.jpg church_71 0 /assets/img/gm_icon.png

53.260308 6.591704 Kerk Zuidwolde Dit is een van de oudste kerken in de provincie. Deels tufsteen en deels baksteen. De zichtbare romaanse kenmerken zitten in de toren: nissen in verschillende afmetingen. Aan het schip is hiervan weinig meer te zien o.a. door de grote spitsboogramen en de bepleistering. In de 19e eeuw werd het verkeer langs het Boterdiep intensiever waardoor de trekweg verbreed moest worden. Helaas lag de kerk en met name de kant van het koor in de weg. En zo is dus het koor gesneuveld. De kerk ligt, sindsdien onveranderd, aan een heden ten dage uitermate rustig Boterdiep. /images/churches/4771_347x140_crop.jpg church_72 0 /assets/img/gm_icon.png

53.33773 6.377629 Kerk Zuurdijk In 1849 werd dit van oorsprong 13e eeuwse zaalkerkje grondig verbouwd waarbij veel van het middeleeuwse karakter verloren ging. Oorspronkelijk waren er gemetselde gewelven, waavan in de muur nog boogvormen herkenbaar zijn. De kerk van Zuurdijk is zeker van 1287, maar later gevonden bouwsporen maken het aannemelijk dat de kerk een jaar of vijftig ouder is. In de loop der eeuwen is er heel wat aan de kerk veranderd, de toren werd in 1789 opnieuw gebouwd en de kerk werd een stuk 'ingekort'. De kerk werd in 2001 grondig gerestaureerd. /images/churches/539_347x140_crop.jpg church_73 0 /assets/img/gm_icon.png

53.341713 6.329559 Kerk Niekerk Een rechtgesloten, 13e eeuws zaalkerkje dat geheel bepleisterd is. Onder dat pleisterwerk bevindt zich veel origineel bouwmateriaal: drie muren met kloostermoppen. In 1629 is er flink verbouwd: de toren, westmuur en een klein stukje zuidmuur werden opgetrokken uit kleinere stenen. Ook werden de originele romaanse vensters vergroot tot brede rondboogvensters. Binnenin de kerk is er een houten plankenzoldering, een 18e eeuwse preekstoel en een herenbank uit 1680 met wapens van Van Inn- en Kniphuisen en Lewe. /images/churches/6489_347x140_crop.jpg church_74 0 /assets/img/gm_icon.png

53.358654 6.331447 Kerk Ulrum Kerk en pastorie zijn onlosmakelijk verbonden met Ds. Hendrik de Cock: in 1834 begon vanuit dit ensemble de Afscheiding. In de nog aanwezige werkkamer in de pastorie schreef De Cock zijn preken, met uitzicht op de veertiende eeuwse kerk. In de jaren 1916/1917 is de kerk door de toenmalige rijksgebouwmeester C.H. Peters gerestaureerd, een wat wij nu noemen harde restauratie waarbij het uiterlijk van de kerk werd teruggebracht in wat men toen als romaanse stijl veronderstelde. De toren stamt uit de 15e eeuw, en heeft op de spits een windwijzer in de vorm van een leeuw. /images/churches/6622_347x140_crop.jpg church_75 0 /assets/img/gm_icon.png

53.368614 6.713129 Kerkterrein In 1283 was er al sprake van het kerspel Grashusen. De middeleeuwse kerk stamt waarschijnlijk ook van die tijd. In 1871 werden deze monumentale kerk en de toren afgebroken, en werd in plaats daarvan voor het bedrag van 7000 gulden een nieuwe kerk gebouwd. Het bleek een slecht gebouwde kerk die continu onderhoud vereiste. Rond de oude kerk werd al begraven, en ondanks dat in 1927 een nieuw kerkhof in gebruik werd genomen, werden op het oude kerkhof nog steeds mensen begraven die er een graf gekocht hadden. De laatste die op het oude kerkhof begraven werd was Fogeline Elema in 1964. /images/churches/36113_347x140_crop.jpg church_77 0 /assets/img/gm_icon.png

53.347799 6.641185 Kerk Middelstum Deze 15e eeuwse bakstenen kruiskerk is een van de mooiste voorbeelden van laatgotische kerkbouw in Groningen. In de muren is hier en daar tufsteen verwerkt, waarschijnlijk afkomstig van de oude romaanse kerk. Het schitterende interieur biedt veel bezienswaardigheden. Zo zijn er 16e eeuwse muur- en gewelfschilderingen, is er een epitaaf ter ere van Egbert Onsta, en een sacramentsnis van gele Bentheimer zandsteen. De noordelijke ingangsdeur uit circa 1500 is een van de weinige overgebleven middeleeuwse deuren in Groningen. De toren uit 1487 kreeg in de 17e eeuw een koepel waarin later een carillon werd geplaatst. In de toren zelf hangt een luidklok uit 1520. Carillon en klok werden in WO II door de Duitsers geroofd, maar in 1946 weer teruggehangen in de toren. /images/churches/10601_347x140_crop.jpg church_78 0 /assets/img/gm_icon.png

53.354417 6.639965 Kerkhof met klokkentoren Toornwerd Tegenover borgterrein Ewsum te Middelstum ligt Toornwerd. Vroeger een kerkdorpje, nu nog een gehucht. De wierde waar Toornwerd op lag is in het begin van de 19e eeuw afgegraven. Al in de 14e eeuw had Toornwerd een eigen kerk met pastorie. Het kerkje bleek in de loop van de tijd te klein, raakte in ongebruik en wat er van overbleef werd uiteindelijk in het begin van de 19e eeuw afgebroken. Brand vernielde de oorspronkelijke toren, ook deze resten werden geruimd. Het kerkhof is in stand gebleven en kreeg in 1894 een nieuwe stenen toren waarin de oude klok uit de vorige toren werd opgehangen. /images/churches/10427_347x140_crop.jpg church_79 0 /assets/img/gm_icon.png

53.3773167 6.8298224 Kerk Losdorp De kerk is een zaalkerk, met een zadeldak tussen sluitgevels. De voorgevel staat ietwat schuin op de zijmuren. De ruimte wordt overdekt door een tongewelf dat vermoedelijk rond 1823 is aangebracht. In de oostelijke travee liggen enkele grafzerken en hardstenen tegels. De andere traveeën hebben houten vloeren. De rijk gesneden preekstoel met (nogal overmaats) klankbord en trap is in Louis XV-stijl, evenals een doophek met gesneden lezenaar en een avondmaalstafel. Ook de koperen bankkandelaars dateren uit de 18e eeuw. De gebrandschilderde glas-in-loodramen zijn in 1937 geplaatst. De ramen werden ontworpen door J.A.Thunack en vervaardigd door Hoving Glasindustrie te Groningen.Toen een bom in 1942 bij de boerderij vlak bij de kerk viel, zijn alle ramen uit de sponning gesprongen. De dorpsbewoners hebben met grote zorgvuldigheid de stukjes glas weer verzameld en dat is hen ook, op een paar stukjes na, gelukt. Na de oorlog zijn ze zorgvuldig in elkaar gezet en de ontbrekende stukjes zijn er bijgemaakt. Op het raam in de oostgevel is “De Zaaier” weergegeven. Op de overige ramen komen bijbelse en allegorische symbolen voor: duif (Heilige Geest), zandloper, druivenrank, brandend braambos, bijbel, anker. /images/churches/11196_347x140_crop.jpg church_80 0 /assets/img/gm_icon.png

53.3902893 6.8368044 Kerk Spijk Bovenop de karakteristieke cirkelvormige dorpswierde staat de oorspronkelijk laatromaanse Andreas kerk. Het huidige gebouw is in 1676 herbouwd nadat de oude kerk een paar jaar daarvoor grotendeels door brand verwoest werd. Alleen de muren bleven behouden. Bij de restauratie in 1969-1970 kwamen verschillende vondsten tevoorschijn die een beeld geven van de oorspronkelijk middeleeuwse kerk. Zo werd de piscina gerestaureerd, en werden funderingen van hoofdaltaar en doopvont teruggevonden. De oude balkenzoldering van 1676 werd weer zichtbaar gemaakt en in de orginele blauw-groene kleur geschilderd. In 1902 werd de 18e eeuwse dakruiter vervangen door een toren, waarbij de Uithuizermeedener toren als voorbeeld diende. /images/churches/11210_347x140_crop.jpg church_81 0 /assets/img/gm_icon.png

53.3157669 6.8675988 Molukse kerk Vlakbij de eerste speciaal voor Molukkers ingerichte woonwijk in Appingedam werd in 1960 een nieuwe kerk gebouwd. Deze Molukse kerk is sinds haar bouw vrijwel onveranderd gebleven. Het gebouw lijkt vanwege haar 'semi-permanente' karakter veel op een barak, maar heeft iets extra door het ranke dakruitertje met stalen kruis. Binnenin is er een opvallende draagconstructie: de houten spanten zijn onbedekt gebleven. De eenvoudige houten preekstoel en doopvont zijn geleverd door de bouwers Niehof en Hund uit Appingedam. De aan de oostgevel opgehangen luidklok is eveneens in 1960 gegoten door fa. Van Bergen uit Heiligerlee. /images/churches/11879_347x140_crop.jpg church_82 0 /assets/img/gm_icon.png

53.3047123 6.5980762 Kerk Bedum De Goede Herderkerk werd in 1937-‘38 ontworpen door architect Egbert Reitsma. Het is een mooi voorbeeld van de expressionistische Amsterdamse School. De kerk, met aangebouwde toren, catechisatielokaal en kerkenraadkamer, is in zijn opbouw typerend voor de vooroorlogse kerken van Reitsma: de plattegrond in de vorm van een Grieks kruis, het waaiervormige bankenstelsel en het parabolische kruisgewelf. Het grotendeels oorspronkelijke interieur wordt overspannen door een in hout uitgevoerd kruisgewelf, en bevat fraaie glas-in-lood ramen met figuratieve voorstellingen uit het Oude Testament. /images/churches/11918_347x140_crop.jpg church_83 0 /assets/img/gm_icon.png

53.3810541 6.8595201 Kerk Bierum De buitenkant van de kerk met de rondbogige spaarvelden en rondboogfriezen is vooral romaans. De binnenkant met koepelgewelven en baksteenimitatie laatromaans. De 13e eeuwse kerk is gebouwd in de overgangsperiode van de romaanse naar de laatromaanse kerkbouw. Op de gewelven bevinden zich afbeeldingen van Christus, Catharina met het rad, Sebastiaan (de derde-eeuwse martelaar waarnaar de kerk vernoemd is) en Maria met kind. Deze schilderingen hebben eeuwenlang verstopt gezeten onder een kalklaag, en zijn na restauraties weer tevoorschijn gekomen. /images/churches/12034_347x140_crop.jpg church_84 0 /assets/img/gm_icon.png

53.3576189 6.8703749 Kerk Holwierde De Stefanuskerk is een van de weinige kerken waar het laatgotische oksaal uit 1560 intact is gebleven. Een andere bijzonderheid is een 12e eeuwse sarcofaagdeksel waarop twee personen staan afgebeeld. De oorspronkelijk uit de 11e eeuw stammende kerk is in de loop van de tijd meerdere malen aangepast, zowel aan de buitenkant als binnen. Op de viering na, zijn alle gewelven in het schip vervangen door een houten zoldering. De aanwezige gewelf- en muurschilderingen zijn na de Reformatie overgeschilderd. Slechts enkele fragmenten zoals Maria, en de heilige Stefanus en Sebastiaan zijn nog zichtbaar. De dakruiter vervangt een 70 meter hoge toren, vermoedelijk 14e eeuws, die in 1854 werd afgebroken. /images/churches/11945_347x140_crop.jpg church_85 0 /assets/img/gm_icon.png

53.297942 7.047412 Kerk Termunten Ooit was dit een grote middeleeuwse kruiskerk. Wat tegenwoordig rest is het koortravee en de voormalige kruising. De tufstenen muurresten verraden de plek waar de dwarsarmen hebben gezeten. Ook al betreft het een restant: het is het een mooie kerk met siermetselwerk, spitsbogige nisvelden, vensters en rondvensters, zowel buiten als binnen. In het interieur vragen de laatromaanse koepelgewelven, de bijzonder hoog geplaatste piscina en de 21e-eeuwse koperen toegangsdeuren de aandacht. /images/churches/12184_347x140_crop.jpg church_86 0 /assets/img/gm_icon.png

53.194174 7.010149 Kerk Midwolda De toren van deze kerk heeft een bijzondere, achtkantige, houten bovenbouw, en is twee decennia eerder gebouwd dan de kerk zelf. De huidige brede rechthoekige zaalkerk is in 1738 gebouwd en vervangt een zeer imposante romaanse kerk met vier(!) torens. Een herinnering aan die torens staat in de vorm van pinakels op het brede zadeldak; op iedere hoek één. In de kerk zelf valt het grote Hinsz-orgel uit 1772 op. Het eikenhouten meubilair, bestaande uit kerkbanken, een met houtsnijwerk versierde preekstoel, en twee herenbanken met het wapen van Hora Siccama, is uit de bouwtijd. /images/churches/14136_347x140_crop.jpg church_87 0 /assets/img/gm_icon.png

53.3461769 6.7973579 Kerk Leermens De bouwgeschiedenis van éen van de oudste kerken in het noorden van het land is zichtbaar in de zijmuren van tufsteen, het dwarsschip van kloostermoppen in combinatie met hergebruikte tufsteen, en het 13e-eeuwse bakstenen koor. Het interieur heeft een houten zoldering in het schip en in het dwarsschip, terwijl het koor afgedekt is met een koepelgewelf voorzien van beschilderde baksteenpatronen. In het interieur zijn muurschilderingen uit de vijftiende eeuw, waaronder die van de heilige Ursula. De 17e-eeuwse preekstoel is het enig overgebleven oude meubelstuk. De rest ging verloren bij een brand in 1957. Wel zijn er nog resten te zien van een 14-eeuws stenen doksaal. De Groninger schilder Henk Helmantel heeft hiervan een reconstructie geschilderd. Onder het koor bevindt zich een 16e-eeuwse grafkelder. /images/churches/14086_347x140_crop.jpg church_88 0 /assets/img/gm_icon.png

53.3667346 6.7739514 Kerk 't Zandt De Mariakerk is een mooi voorbeeld van laatromaanse bouw. Het oudste deel stamt uit de tweede helft van de 13e eeuw. Het hoge, gotische koor uit de 15e eeuw. De hoge ramen zijn in dezelfde tijd aangepast. Zowel exterieur als interieur zijn bijzonder met boven- en benedenzones, siernissen en spaarvelden. Het interieur wordt overdekt met koepelgewelven. In het koor zijn een piscina en sacramentsnis te zien. Bijzonder fraai zijn de 13e- en 16e eeuwse muurschilderingen met Bijbelse figuren en taferelen. Vlak naast de Mariakerk staat de eveneens 13e eeuwse vrijstaande zadeldaktoren met een spitse dakruiter uit de 17e eeuw. De luidklokken in de toren zijn uit 1501 (Geert van Wou) en 1693 (G. Schimmel). /images/churches/14170_347x140_crop.jpg church_89 0 /assets/img/gm_icon.png

53.3465464 6.7546502 Kerk Zeerijp Waarschijnlijk stond in de 12e eeuw al een tufstenen kerkje of kapel op de plaats van de huidige, 14e-eeuwse kruiskerk. Het is een imposant gebouw met karakteristieke kenmerken van de overgang van romaanse bouwstijl naar gotiek: hoge gewelven, spitsbogige vensters, maar ook ronde ramen, siermetselwerk en rondstaven rondom de vensters. Uniek is het interieur, alle wanden zijn van baksteenimitatie voorzien, een dieprode kleur met witte voegen. Ook de spitsbogige gewelfvelden zijn voorzien van deze baksteenimitatie, zij het in andere tinten en patronen. Orgel, preekstoel, piscina's en rouwborden maken het bijzondere interieur compleet. /images/churches/14223_347x140_crop.jpg church_90 0 /assets/img/gm_icon.png

53.1026228 7.0105902 Kerk Oude Pekela Met de ontginning van de veenkoloniën rond 1600, werd het dorpje Oude Pekela gesticht. Niet veel later, zo tussen 1683 en 1685, kwam er een eenvoudige zaalkerk, gefinancierd door de stad Groningen die ook eigenaar werd van de kerk. Op het oudste zegel van Oude Pekela staat dan ook een vrouw (stad Groningen) met een meisje (Oude Pekela) aan haar hand afgebeeld en het bijschrift: 'Groningen zorgt ervoor'. De kerk is sinds de bouw aanzienlijk in aanzien veranderd: in de 18e eeuw fors uitgebreid, in de 19e eeuw werd de dakruiter vervangen door de huidige, sierlijke toren. Binnenin werd de oorspronkelijke houten zoldering in de 19e eeuw vervangen door een witgepleisterd plafond. Het meubilair is deels 17e-eeuws, deels 18e-eeuws. /images/churches/15277_347x140_crop.jpg church_92 0 /assets/img/gm_icon.png

53.3335337 6.588441 Kerk Onderdendam In 1932 krijgt architect Albert Wiersema uit Bedum de opdracht een nieuwe kerk te bouwen voor de gereformeerde gemeente. Het gebouw waar vanaf 1914 gekerkt wordt, is te klein geworden voor de snel groeiende gemeente. Wiersema ontwerpt een zaalkerk waarin de invloed van de Amsterdamse school-stijl duidelijk zichtbaar is. Het waaiervormige bankenplan met houten banken is daar een goed voorbeeld van, evenals het met hout betimmerde paraboolgewelf, het podium met daarop de kansel, en de glas-in-loodramen. Het interieur verkeert grotendeels in originele staat. Bijzonder is ook de hoge toren met mijtervormige bekroning. /images/churches/15915_347x140_crop.jpg church_93 0 /assets/img/gm_icon.png

53.3624465 6.5131011 Laurentiuskerk De kerk, vroeger gewijd aan Laurentius, heeft waarschijnlijk een voorganger gehad, gesticht door Liudger. Van de huidige kerk dateert het oudste, tufstenen, deel uit de twaalfde eeuw. Het nieuwere, oostelijke deel is dertiende eeuws en bestaat uit baksteen. Het interieur is overdekt door een donkergeschilderde balkenzoldering maar is toch erg licht dankzij alle spitsboog- en rondboogvensters. De vrijstaande, robuuste toren is omstreeks 1300 gebouwd, en in 1500 verhoogd. Op de begane grond bevindt zich een cachot. In de toren hangt een luidklok die in 1502 door Geert van Wou is gegoten, in de dakruiter op de toren hangt een zogenaamd 'zoep'mbrij' klokje. /images/churches/15942_347x140_crop.jpg church_94 0 /assets/img/gm_icon.png

53.2022135 6.8704606 Kerk Noordbroek De imposante kruiskerk is gebouwd in de vroege 14e eeuw in een een overwegend laatromaanse bouwstijl, goed herkenbaar door de indeling en bewerking van de muren; een beneden en bovenzone met veel siermetselwerk in de bovenzone. Maar ook al met een gotische uitstraling door de hoge muren en bijpassende hoge spitsboogvensters. In het interieur vallen de koepelgewelven op, de vele muur en gewelfschilderingen en twee overblijfselen uit de katholieke tijd: een sacramentsnis in het koor en een piscina. Het interieur is zeer rijk te noemen met een koorhek, een rijkbewerkte preekstoel en een Schnitgerorgel. /images/churches/17343_347x140_crop.jpg church_95 0 /assets/img/gm_icon.png

53.1967160 7.1019860 Stefanuskerk Finsterwolde Ooit was er een triforium, een 'galerij' hoog in de kerk, die voor de vensters langs liep, en was het een indrukwekkende laatromaanse kruiskerk. Hiervan is alleen nog het sterk gewijzigde schip uit circa 1275 over. Na een grote brand in 1586 is het kruis afgebroken, de kerk ruim 5 meter verlaagd en is het koor toegevoegd. Het vrij eenvoudige interieur bevat grotendeels vroeg negentiende eeuws meubilair waaronder banken, herenbanken, en een fraai gesneden preekstoel. Ook het orgel van H.H. Freytag is uit die periode. /images/churches/20086_347x140_crop.jpg church_96 0 /assets/img/gm_icon.png

53.212948 6.6922553 Kerk Harkstede In 1700 kwam in Harkstede een kerkgebouw gereed dat opviel door zijn sterk historiserende karakter en bovendien door de enorme, overwelfde grafkelders onder de gehele kerkvloer. De oprichters Henric Piccardt en Anna Elisabeth Rengers kozen voor een welhaast middeleeuwse uitstraling in een postreformatorische tijd. Maar vooral kozen ze voor een blijvende herinnering aan zichzelf. /images/churches/33733_347x140_crop.jpg church_97 0 /assets/img/gm_icon.png

53.2863287 6.9082504 Kerk Meedhuizen Op het hoogste punt van een verder afgegraven wierde staat sinds de dertiende eeuw deze bescheiden zaalkerk. In de loop van de eeuwen is er flink verbouwd, vooral in de 18e eeuw is er ingrijpend verbouwd, maar er zijn nog altijd oorspronkelijke muurresten blijven staan. Ooit bezat de kerk topgevels en gewelven, en hadden mannen en vrouwen hun eigen ingang in noord-, respectievelijk zuidmuur. Nu is de kerk toegankelijk via de toreningang, heeft de kerk een recht gesloten koor en is het interieur gedekt door een blauwgroene balkenplafond dat met de roodgekleurde banken voor een kleurrijke uitstraling zorgt. Opvallende elementen in het interieur zijn verder de preekstoel, kroonluchters, en de zerk voor dominee Ringels (1741) /images/churches/34931_347x140_crop.jpg church_98 0 /assets/img/gm_icon.png

53.2675925 6.6497065 Gereformeerde kerk Thesinge Kerk en pastorie zijn in 1876 als een eenheid gebouwd; symmetrisch met neoclassicistische kenmerken. Het ensemble is van cultuurhistorisch en architectonisch belang en sinds 2001 zijn kerk en pastorie rijksmonumenten ‘vanwege de gaafheid van hun tijd typische architectuur en de visuele en functionele samenhang’. Sinds de bouw hebben nauwelijks wijzigingen plaatsgevonden. Opvallende elementen in het verder eenvoudige kerkinterieur zijn de diepzwarte preekstoel in hoogglans, de twee zwart geschilderde psalmborden met aan de bovenzijde het silhouet van een gezicht met geopende mond, de twee kerkenraadsbanken met huif en fronton, en de gietijzeren kroonluchters met acanthusmotieven. /images/churches/36664_347x140_crop.jpg church_99 0 /assets/img/gm_icon.png

53.2129771 6.2822415 Kerk Grootegast Het in oorsprong zeventiende-eeuwse zaalkerkje valt op door de witte bepleistering, en door de voorzijde die gesierd wordt met twee grote ronde vensters boven de ingang, een klein rond venster in de topgevel, en daarboven een forse dakruiter. De bepleistering is aangebracht in 1829 toen de kerk volledig werd verbouwd. Het door in totaal tien grote rondboogvensters lichte interieur is in 2005 vrijwel geheel vernieuwd, alleen het tongewelf en de onderliggende kroonlijst zijn nog authentiek. De preekstoel uit 1706 is afkomstig uit de in 1903 afgebroken kerk van Oud-Appelscha. Naast de preekstoel staat de oude, gescheurde luidklok uit 1611 die in 1983 vervangen is. /images/churches/37775_347x140_crop.jpg church_100 0 /assets/img/gm_icon.png

53.2081858 6.7961155 Kerk Slochteren De vrijstaande toren is, naast de fundering van zwerfkeien, het enig overgebleven deel van de laat-romaanse kruiskerk. Alleen het dwarsschip resteert na ingrijpende verbouwingen in de 18e- en 19e eeuw. Behalve de sloop van koor en schip, werden de muren van de kerk iets verlaagd, duidelijk zichtbaar aan de afgekapte boven nissen. Bij de laatste verbouwing werden ook grote rondboogvensters aangebracht. Binnenin de kerk zijn de gewelven vervangen door een houten zoldering. Het interieur bevat een aantal interessante zaken zoals de uit de kerk van Harkstede afkomstige rouwborden van Henric Piccardt en zijn vrouw Anna Rengers, een grafzerk uit 1613 van Zeino Henrick Rengers, en een herenbank uit 1783. Ook is er een neoklassieke preekstoel uit 1783 en een Van Oeckelen-orgel dat in 1885 in gebruik werd genomen /images/churches/37878_347x140_crop.jpg church_101 0 /assets/img/gm_icon.png

53.2637632 6.3028 Kerk Grijpskerk Middenin het dorp Grijpskerk, op een omheind kerkhof, staat de hervormde kerk van Grijpskerk. Een geheel bepleisterd, relatief laag gebouw met een ranke dakruiter en rondom grote rondboogvensters. Het interieur is overdekt met een licht gestuukt tongewelf. Van het oorspronkelijke meubilair is alleen de preekstoel nog zeventiende-eeuws. Het beschilderde orgel is in 1832 geschonken door Aaltje Thomas Wiersema, wier naam duidelijk zichtbaar is op het orgelfront. Petrus van Oeckelen heeft het orgel later nog onder handen genomen en er zijn signatuur aan gegeven: rijtuigzwart met goud geschilderd. /images/churches/39755_347x140_crop.JPG church_102 0 /assets/img/gm_icon.png

53.3318902 6.7465444 Petrus en Pauluskerk Een imposante kruiskerk met vijfzijdig koor en daarmee een opmerkelijk bouwwerk voor een relatief klein dorp als Loppersum. Het zal te maken hebben gehad met het gegeven dat de kerk tot aan de Reformatie decanaatskerk is geweest. Binnenin de kerk vragen de vele gewelfschilderingen de aandacht: de gewelven van het koor en de Mariakapel zijn versierd met kleurige fresco's die rond het jaar 1500 zijn aangebracht. In het koor zijn afbeeldingen van kerkheiligen en verhalen uit het Nieuwe Testament, in de Mariakapel zijn acht scènes afgebeeld uit het leven van Maria. /images/churches/39742_347x140_crop.jpg church_103 0 /assets/img/gm_icon.png

53.2438126 6.9710456 Kerk Nieuwolda De bouw van de kerk in 1718 is bekostigd uit de nalatenschap van Tymen Harmens, een plaatselijke kruidenier. Hij liet de dorpsgemeenschap van Nieuwolda ruim 4000 gulden na. Daarvan werd een eenvoudige zaalkerk en een forse toren gebouwd. De toren staat los van de kerk, maar is er met een smalle passage mee verbonden. In de kerk is de originele achttiende-eeuwse inventaris nog vrijwel compleet met als bijzonder onderdeel de preekstoel uit 1718: een gezamenlijk product van Allert Meijer en Jan de Rijk /images/churches/42608_347x140_crop.jpg church_104 0 /assets/img/gm_icon.png

53.200107 6.2475155 Vituskerk Doezum De opvallende tufstenen toren en het kerkgebouw stammen beiden uit de twaalfde eeuw. De tufstenen muren van de kerk echter zijn vervangen door baksteen. Bovendien is in de dertiende eeuw het schip met een halfrond koor verlengd. In 1808 zijn de muren van het schip nagenoeg geheel vervangen en werden grote ramen geplaatst. Het resultaat van al die aanpassingen is een kerk met een opvallend uiterlijk. Binnenin het sober gehouden interieur wordt het schip gedekt door een blauwe houten plafond en is er een gepleisterde overwelving boven de koorsluiting. Op de zeventiende-eeuwse herenbank na, is het meubilair negentiende-eeuws. /images/churches/42881_347x140_crop.JPG church_107 0 /assets/img/gm_icon.png

53.1809421 6.7451872 Kerk Kolham Geen blauwgroene, maar een donkerrood gekleurde houten zoldering; bijzonder voor een Groninger kerk. Ook de buitenkant kent uitgesproken rode elementen: het pannendak en het torentje van de dakruiter. Samen met de witte pleisterlaag heeft de kerk een opvallend frisse uitstraling. In de dakruiter hangt een klok uit 1948 met o.a. de tekst ‘De levenden roep ik en de doden luid ik’. En de klok roept ook daadwerkelijk de Kolhamsters dagelijks: om 08.00 uur ’s ochtends om naar het werk te gaan en om 11.45 uur om toch vooral op tijd voor de lunch aan te schuiven. Het kerkhof ligt, net als de kerk, wat hoger dan zijn omgeving waar turf is afgegraven. De toegang naar het kerkhof zal komende jaren weer in oude glorie hersteld worden: een centraal pad vanaf de Hoofdweg leidt dan naar één van de oorspronkelijke kerkingang aan de zijkant (die in 1808 gedicht zijn). In de omgeving is het goed vertoeven: wandelen en fietsend naar het nabijgelegen Roegwold is een favoriete route. church_108 0 /assets/img/gm_icon.png

53.3492612 6.6401205 Doopsgezinde kerk Middelstum De doopsgezinde kerk, ook wel Vermaning genoemd stamt uit 1863. De kerk werd gebouwd ter vervanging van een uit 1815 daterende Vermaning in Huizinge. Van die kerk zit de eerste steen ingemetseld in de noordmuur van de Middelstummer kerk. Het is een eenvoudige zaalkerk met driezijdige sluiting en aan de voorzijde een dakruiter. Behalve de ingemetselde eerste steen, is ook het kabinetorgel afkomstig uit de Huizinger Vermaning. church_110 0 /assets/img/gm_icon.png

53.121131 6.668766 Bartholomeuskerk Noordlaren Waarschijnlijk stond er in de 12e-eeuw al een houten kapel in Noordlaren. Deze werd opgevolgd door een stenen gebouw, gewijd aan de apostel Bartholomeus. De kerk is in drie fases opgetrokken: omstreeks het einde van de 12e-eeuw is het koor gebouwd, gevolgd door het onderste deel van de toren (vroeg 13e eeuw) en uiteindelijk het schip. De kerk had een belangrijke positie in de omgeving. Het viel onder het klooster van Bentheim in Aduard. Het was een kerk, waar priesters gewijd werden, maar waar ook trouw, doop en rouw plaatsvonden. church_111 0 /assets/img/gm_icon.png

53.3416624 6.8934318 Kerk Uitwierde De losstaande middeleeuwse toren is sinds 1971 eigendom van de Stichting Oude Groninger Kerken. In 2022 is ook de kerk overgedragen. Dit sobere kerkgebouw dateert uit 1839. De voorganger was in 1814, als gevolg van de Franse bezetting zwaar beschadigd. De kerk werd hersteld, maar niet veel later toch vervangen. Tijdens WOII liep ook deze kerk zware schade op, hetgeen in 1948 blijvend hersteld werd. De toren dateert uit de 13e eeuw en is sinds 2011 een van de Landmerktorens. Hiervoor siert een door Onix ontworpen trap het toreninterieur. Vanaf het nieuwe balkon aan de achterkant heb je uitzicht tot aan het wad. church_114 0 /assets/img/gm_icon.png

53.4083066 6.707528 Mariakerk Uithuizermeeden Van verre zichtbaar is de bijna vijftig meter hoge toren van de kerk van Uithuizermeeden. De hoogte, de blauwwitte kleur en de bijzondere vormgeving maakt het tot een van de meest karakteristieke torens in de provincie Groningen. Binnenin de kerk herinnert veel aan de familie Rensema, bewoners van de Rensumaborg en collators van de kerk. Het indrukwekkende grafmonument is echter voor Rodolf Huinga, lid van een voornaam Ommelander geslacht en bewoner van de Ungersmaborg. church_116 0 /assets/img/gm_icon.png

53.1703892 6.8591252 Petruskerk De forse 13e-eeuwse kruiskerk lijkt nog imposanter door de in verhouding lage vrijstaande toren uit dezelfde bouwtijd. De buitenkant van de kerk is fraai met nissen en siermetselwerk. Binnen is het al even fraai vanwege de vele schilderingen, en alle houtsnijwerk op divers meubilair. Heel bijzonder zijn twee middeleeuwse sculpturen: het hoofd van Christus en dat van Maria. Hoogstwaarschijnlijk een restant van een beeldengroep, een zogenaamde Calvariegroep, die buiten de kerk heeft gestaan. church_118 0 /assets/img/gm_icon.png

Laden...